Foekje Dillema (1926 – 2007) geldt als een van de meest tragische én inspirerende sportfiguren uit de Nederlandse geschiedenis. Haar naam staat niet alleen voor snelheid op de atletiekbaan, maar ook voor de pijnlijke realiteit van uitsluiting, onbegrip en genderdiscussies in de sport.
Tekst: Redactie. Foto’s: Wikimedia Commons
Een sprintende belofte
Icons, Sport. Transgender. Opgegroeid in Friesland ontwikkelde Foekje zich razendsnel tot een sprinttalent. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog brak ze door als atlete en in 1949 werd ze Nederlands kampioene op de 200 meter. Ze leek voorbestemd voor een grote internationale carrière. Haar rivaliteit met Fanny Blankers-Koen, de ‘vliegende huisvrouw’, gaf de atletiek in Nederland extra glans. Toch werd Dillema’s veelbelovende sportieve loopbaan abrupt beëindigd.
Het testdrama van 1950
In 1950 wilde de Atletiekunie dat alle vrouwelijke sporters een seksetest ondergingen, een nieuw en omstreden fenomeen in de internationale sportwereld. Foekje weigerde daaraan mee te doen. Het gevolg was desastreus: ze werd levenslang geschorst en volledig buitengesloten van de atletiek. Haar resultaten werden geschrapt, haar naam viel in de vergetelheid. De manier waarop ze behandeld werd, laat zien hoe hard de sportwereld kan zijn voor wie buiten de gebaande paden valt. Foekje verdween terug in de anonimiteit en sprak nooit meer over atletiek.
Na haar dood: een waarheid onthuld
Pas na haar overlijden in 2007 kwam er meer duidelijkheid. Uit DNA-onderzoek bleek dat Foekje een intersekse-conditie had – een biologische variatie die niet paste binnen de toenmalige strikte definities van ‘man’ of ‘vrouw’. Wat in haar tijd werd gezien als reden voor uitsluiting, wordt vandaag de dag steeds meer begrepen als onderdeel van de diversiteit van het menselijk lichaam. Het is een pijnlijk voorbeeld van hoe gebrek aan kennis en empathie een mensenleven kan tekenen.
Foto: Schildering op de gevel van de Meckama State in Kollum
Een icoon van inclusie
Tegenwoordig wordt Foekje Dillema steeds vaker genoemd in discussies over gender en sport. Ze staat symbool voor de strijd voor erkenning en gelijkwaardigheid van intersekse en transgender personen. In 2008 werd ze postuum geëerd: een straat in Rotterdam kreeg haar naam, en haar verhaal wordt steeds meer verteld als waarschuwing én inspiratie. Haar leven raakt aan de kern van waar de sport voor zou moeten staan: talent, doorzettingsvermogen en passie, ongeacht gender of lichamelijke variatie.
Legacy
Foekje Dillema is een icoon omdat ze de pijn en de moed belichaamt van iemand die, ongewild, symbool werd voor de worsteling met gender in de topsport. Ze kreeg geen podium tijdens haar leven, maar haar naam leeft voort als herinnering en als oproep: laat sport een plaats zijn waar iedereen kan schitteren.