Prijzen winnende kinderboekenschrijver Pim Lammers blijft de jeugd inspireren. En ook wij grote mensen zien een man die zich niet omver laat blazen door een vijandige wereld die moeite heeft met verandering. Zijn creativiteit vloeit als nooit tevoren, zoals in zijn nieuwste twee boeken Wegloopdagen en Een ongelofelijk grote, ongelofelijk gevaarlijke leguaan. Hoe houdt hij zich staande?
Tekst: Ranjith Postma
Foto’s: Joy Hansson
Het liefst had ik Pim in de lente al willen interviewen. De zomer was officieel nog niet begonnen maar het leek al wel zover. Als het lekker weer is ben ik op mijn best. Het kwam Pim even niet uit. Vandaag, nu ik hem bel, is het bewolkt. Om depressief van te worden. En dan neemt hij niet op. Onwillekeurig haal ik me van alles in mijn hoofd.
Voor we beginnen, hoe gaat het met je?
Het gaat eigenlijk heel goed met me. Ik zit in een fijne fase wat betreft het schrijven; ik heb nét afgelopen week de gedichten van mijn nieuwste dichtbundel afgemaakt en deze week vertrek ik naar een schrijfresidentie om aan een nieuw project te beginnen. Een maand lang kan ik daar in alle rust gaan schrijven. Ik ben het meest gelukkig op dagen dat ik zonder afleiding in een verhaal kan duiken.
Kijk. Dit zijn mijn vaders, ik lijk op alle drie een beetje.
In Wegloopdagen groeit Luca op in een fijn, gelukkig en veilig gezin met zijn broer en twee vaders. Er is heel veel liefde in het leven van Luca, terwijl de echte wereld, onze wereld buiten het boek, voortdurend haar contouren verliest en steeds beangstigender wordt.
‘De vaders van Luca maken steeds meer ruzie wat hem doodsbang maakt. Alles wordt anders en in zijn hoofd is daar maar één oplossing voor: Weglopen, het avontuur tegemoet. Maar Luca is een wat voorzichtige en angstige jongen.’
Ik kan er met mijn verstand niet bij dat de wereld om ons heen, die steeds grauwer wordt, jou inspireert steeds weer een nieuwe avontuurlijke omgeving te scheppen voor kinderen.
‘Luca ziet zich genoodzaakt dingen te doen waarvan ik denk dat we die allemaal in ons eigen leven ook op een gegeven moment moeten doen: Dingen die we niet durven. Waarvan ik ook denk dat we die niet persé alleen hoeven doen. Luca vertrouwt daarvoor op zijn vriend Imane die net iets meer durft en net iets dapperder is.
Wegloopdagen is een ode aan vriendschap. Een ongelofelijk grote, ongelofelijk gevaarlijke leguaan is een ode aan familie. Mensen om je heen, leuke mensen, lieve mensen, dat maakt het allemaal een stuk makkelijker.’
Die moet je dan wel om je heen hebben.
‘Dat is waar.’
Heb jij die mensen in je leven?
‘In Friesland, waar ik opgroeide, had ik hele fijne vrienden. Op mijn achttiende vertrok ik naar Amsterdam. Daar ontmoette ik mensen die nog steeds deel uit maken van mijn leven. Een soort inner circle van mensen waar ik ontzettend veel van hou en die hebben bewezen dat zij zelfs tijdens de ergste storm mij niet laten vallen. Hen zie ik als familie. Ik voel me bevoorrecht.
De wereld is veranderd. De homofobie, de haat tegen minderheden, voor mij heeft het te maken met een gebrek aan empathie. De ontzettend vijandige houding ten opzichte van vluchtelingen bijvoorbeeld vind ik onvoorstelbaar. Die mensen laten alles achter omdat in hun land oorlog is. Met gevaar voor eigen leven weten ze hier te komen. Hen moeten we opvangen. Dat soort veranderingen in onze maatschappij beïnvloeden mijn werk. Tegenover al die boosheid en haat moeten we liefde zetten.’
Dat is toch geen oplossing?
‘Jawel, ik denk het wel. Wat niet betekent dat mensen die met haat en boosheid reageren niet op zijn zachtst gezegd streng toegesproken moeten worden. Ik denk dat literatuur, en zeker ook kinderliteratuur, voor meer empathie kan zorgen. Mensen moeten zien hoe het ook kan. Altijd jezelf kunnen zijn, wat andere mensen ook zeggen en denken. Dat probeer ik in mijn werk over te brengen. Zowel voor kinderen als voor volwassenen.’
Maar lieve Pim, de mensen die streng toegesproken moeten worden, zijn dat nou degenen die een boek van jou uit de kast pakken, als ze al lezen, om voor te lezen aan hun kinderen?
‘Met streng toespreken bedoel ik dat ik denk dat zodra het gaat over racistische uitingen, of over geweld en dergelijke, daar op ingegrepen moet worden. Dat zou de hele samenleving moeten doen, en wanneer dat nodig is, doe ik dat zelf natuurlijk ook. Maar wat meer bij mijn werk, bij mijn boeken past, is een boodschap van liefde. Bijvoorbeeld door te laten zien hoe het ook kan.
Ook Luca’s veilige omgeving verandert. Ineens gaat zijn gezin niet meer als geheel op vakantie, vieren ze niet meer met z’n allen kerst en elke avond is er toch een lege stoel aan tafel. Daar tegenover staat het avontuur. Het zijn allemaal nieuwe omstandigheden waar hij aan moet wennen, zich staande houden in de stroom veranderingen.
Ik denk dat het leven een constant gevecht is met tegenslagen en veranderingen. Dat zijn momenten waar wij volwassenen ook aan moeten wennen. Ik ben ervan overtuigd dat we heel veel situaties wel naar onze hand kunnen zetten. Dat als we ervoor gaan we bepaalde veranderingen tegen kunnen houden.
Hoewel sommige wijzigingen, daar kun je niks aan doen. Als kind niet en als volwassene niet. Ik wil met mijn boek niet zeggen, dan moet je je daar maar bij neerleggen. Absoluut niet. Wat ik wel wil zeggen is: Soms kun je iets niet veranderen, maar je kunt alsnog wel de situatie zo naar je hand zetten dat het een fijnere situatie wordt. En dat doet Luca.’
Het is dat jij het bent, anders zou ik denken: Makkelijk gezegd.
‘Ik wil het absoluut niet bagatelliseren. Niet voor iedereen is het iets dat zomaar even lukt. Luca moet er een heel wegloopavontuur voor door. Wat ik probeer is kinderen, en ook volwassenen, op een andere manier te laten kijken. Ik wil laten zien dat we zelfs bij hele grote veranderingen de mogelijkheid hebben om binnen die onbekende omstandigheden een nieuwe plek te vinden.’
Ik denk dat je mama 1 misschien wel kent. Ze is president, dus altijd bezig met belangrijke dingen.
Je zet je lezers graag op het verkeerde been. Wat heeft dat voor nut?
‘Omdat ik niet een soort standaard weg wil bewandelen waarbij je als lezer al weet wat er gaat komen. Ik wil de lezer met een nieuwe blik laten kijken naar bekende thema’s. Soms is dat de dood, soms is dat gender of seksuele diversiteit en soms is het vriendschap of liefde in het algemeen.
Ik denk dat we het soms nodig hebben om even wakker geschud te worden. Even de dingen vanaf de andere kant bekijken. Soms betekent dat, dat ik van de gebaande paden af ga en de lezer door het hoge gras leid om het bos ineens van dichtbij te laten zien. In plaats vanaf de vertrouwde weg vanuit de auto. De wereld is meer divers en chaotischer dan je denkt en dat is helemaal niet erg.’
Niet erg? Hoe bedoel je niet erg? Maak jij je geen zorgen?
‘Ik denk dat er op dit moment heel veel aspecten zijn aan de wereld die mij en ook heel veel andere mensen zorgen baren. Denk aan klimaatverandering, aan oorlog, genocide. En dan de toenemende homofobie, transfobie en dat soort dingen. Maar in deze chaotische, afschuwelijke omgeving zijn er ook mooie dingen zoals bijvoorbeeld vrienden en familie. Dat is iets om voor te strijden. Met mijn verhalen wil ik kinderen hoop bieden.
Dat er steeds minder mensen lezen betekent ook dat er minder empathie is. Het lezen van boeken zorgt dat je begrip krijgt voor anderen. Je ziet in onze samenleving dat de erkenning van andermans gedachtegoed en andermans ervaringen er niet meer is. Alles wat anders is dan de norm wordt als gek beschouwd. Daarom is het ook zo belangrijk dat er meer aandacht komt voor leesonderwijs. Daarom vind ik het belangrijk dat de btw op boeken afgeschaft wordt. Want als er iets is dat ik gemerkt heb de afgelopen twee jaar is dat het. Mensen lezen niet en als ze wel lezen, lezen ze niet goed. Met alle gevolgen van dien.’
Wij zijn thuis met… tien, elf, twaalf, dertien…
ja dertien kinderen.
… zeven puppy’s, acht katten, een volière vol vrolijke vogels…
In Wegloopdagen lijkt elke keer dat Luca vertrekt ook een belofte op een nieuwe horizon te zijn. Hoe benadruk jij door middel van je vertelkunst het idee dat ieder avontuur en elke bladzijde de wereld opnieuw wordt heruitgevonden en je toch jezelf kunt blijven?
‘Die boodschap van altijd jezelf moet kunnen blijven, die is voor mij zo belangrijk. Ja, ik denk dat het iets is waar ieder kind behoefte aan heeft. Of het nou hetero of queer is en dat weet of niet weet of nog niet weet. Ieder kind heeft die boodschap nodig om zichzelf te kunnen ontwikkelen, om zichzelf volledig te kunnen ontplooien. En helaas is het in heel veel gevallen zo dat er in de omgeving van een kind niet de volwassenen zijn die die boodschap meegeven: Je bent goed zoals je bent. In mijn verhalen vind ik het belangrijk om dat over te brengen.’
Dit is mijn echte, super saaie gezin.
Je bent oké.
‘Je hoeft helemaal niet speciaal of bijzonder te zijn om gewoon goed te zijn. Want je bent goed genoeg zoals je bent. En wat andere mensen zeggen of denken of vinden, je mag gewoon jezelf zijn.
Hoewel ik niet een soort docent ben die in boeken duidelijk maakt van, nou kinderen, luister eens even, zo zit de wereld in elkaar dus dit moet je doen.’
Gelukkig niet.
‘Ik wil altijd een spannend verhaal of een leuk verhaal of een grappig verhaal vertellen. En tussen de regels door valt die boodschap te ontdekken.
Ik denk dat als ik zelf vroeger als kind dat wat vaker zou hebben gehoord of zou hebben gelezen, ik daar heel veel aan had gehad. Als dat het geval was geweest, had ik veel eerder mezelf kunnen zijn. En veel eerder gelukkig.’
Een ongelofelijk grote, ongelofelijk gevaarlijke leguaan
Als een jongen een familiefoto mee moet nemen naar school, besluit hij zelf een tekening te maken. Hij verzint drie vaders, twee moeders en twaalf broertjes en zusjes. En een heleboel huisdieren, waaronder een ongelofelijk grote en ongelofelijk gevaarlijke leguaan. Véél leuker dan zijn echte, supersaaie gezin… Toch?
ISBN – 9789045130200
Jaar – 2024
Uitgeverij – Querido
Illustraties – Natascha Stenvert
Leeftijd – 4+
Koop het boek hier!
Wegloopdagen
De vaders van Luka maken steeds vaker ruzie. Zo vaak dat Luka bang is dat ze gaan scheiden. Luka ziet maar één oplossing: weglopen. Dan vergeten zijn vaders vast dat ze eigenlijk willen scheiden. Omdat Luka niet alleen durft en zijn beste vriend is verhuisd, hangt hij een briefje op in de supermarkt om een nieuwe beste vriend te zoeken. Het meisje dat reageert blijkt zelf ook hulp nodig te hebben: ze wil haar opa bevrijden uit het verzorgingshuis. Maar hoe ver zullen ze komen, met al die verplegers in de buurt en met een opa die niet goed kan lopen? En zijn hun plannen eigenlijk wel goede oplossingen voor hun problemen?
ISBN – 9789045130576
Jaar – 2024
Uitgeverij – Querido
Illustraties – Sophie Pluim
Leeftijd – 10+
Koop het boek hier!