Icons. In de wereld van de fotografie zijn er maar weinig kunstenaars die een eigen universum weten te scheppen. Erwin Olaf (1959 – 2023) was zo’n maker: compromisloos, theatraal, maar altijd met een diep menselijke ondertoon. Voor velen binnen en buiten de regenbooggemeenschap groeide hij uit tot een icoon – niet alleen vanwege zijn internationale faam, maar ook door de moed om schoonheid, kwetsbaarheid en identiteit telkens opnieuw in beeld te vangen. En door zijn vaak onversneden ‘in your face’ politieke statements. Het was Erwin die al vroeg voor de opkomende intolerantie waarschuwde. Met Erwin Olaf openen we onze nieuwe rubriek: Icons.
https://www.youtube.com/watch?v=VytM7BEuw0I&t=129s
Tekst: Redactie
Foto: Stedelijk Museum/Erwin Olaf
Een kunstenaar met een missie
Olaf brak in de jaren tachtig door met werk dat speels en provocerend de grenzen van erotiek en schoonheid verkende. Zijn serie Chessmen (1988) zette hem op de kaart: monumentale zwart-witbeelden waarin lichamen veranderden in sculpturen. Het waren beelden die de kijker dwongen om na te denken over macht, vorm en begeerte.
“There is a difficulty when you are approached by someone else to create a piece of art as a photographer. Photography is always used in advertising … When I do something for myself that comes close to art, when I spend my own money on a project, then I want to be 100% honest. Because otherwise there is no use in making it.” Musée Magazine
Vanaf dat moment ontwikkelde Olaf zich tot een kunstenaar die fotografie, film en installaties samenbracht. Zijn werk balanceerde vaak op de grens van glamour en pijn, perfectie en breekbaarheid. Series als Grief (2007), Hope (2005) en Keyhole (2012) toonden verstilde taferelen vol melancholie en maatschappelijk commentaar. Achter de uiterlijke schoonheid lag steeds een kritische blik op thema’s als discriminatie, ouderdom en eenzaamheid.
“The things you don’t show can say more than the things that are made visible.” photoquotes.com+1
Erkenning en invloed
Zijn werk werd wereldwijd tentoongesteld, van het Rijksmuseum tot internationale musea in Europa en daarbuiten. In 2019 eerde het Rijksmuseum hem met een overzichtstentoonstelling, gelijktijdig met zijn zestigste verjaardag. Olaf werd onderscheiden met talloze prijzen, waaronder de Johannes Vermeerprijs, de hoogste kunstprijs van Nederland.
Persoonlijk en politiek
Erwin Olaf leefde openlijk als homoseksuele man en gebruikte zijn kunst om te laten zien dat schoonheid in vele vormen bestaat. Hij gaf queer personages en lichamen een plek in de museumzalen en op de covers van internationale tijdschriften — en daarmee droeg hij bij aan grotere zichtbaarheid en acceptatie.
“I don’t really like to look back but now that I had to, I have to say that I couldn’t have asked for anything better: this is exactly how I dreamt my career would go … my work reads like a diary.” Vogue Italia
Ook sprak hij openlijk over onzekerheid, identiteit en evolutie in zijn werk en zelfbeeld:
“When I look at my early works, I see a very dear nephew that I like, that has so many conquests to do. So insecure, so ambitious … It touches me but that’s not who I am anymore. I’ve definitely changed a lot.” Vogue Italia
Een blijvende erfenis
Toen Olaf in september 2023 overleed, liet hij een oeuvre na dat niet alleen de kunstgeschiedenis van Nederland heeft verrijkt, maar ook de levens van talloze mensen heeft geraakt. Zijn foto’s zijn iconen op zich geworden: beelden die niet verbleken, maar blijven spreken — over schoonheid, vrijheid en de kracht van verbeelding.
In deze rubriek Icons eren we zijn nalatenschap. Want Erwin Olaf was meer dan een fotograaf: hij was een visionair, een verteller, en een onvermoeibaar pleitbezorger voor de zichtbaarheid van iedereen die buiten de norm durft te leven.
Stedelijk Museum: 1 oktober 2025 t/m 1 maart 2026
In het hart van Amsterdam verzamelt het Stedelijk Museum najaar 2025 het werk van Erwin Olaf (1959–2023) in de overzichtstentoonstelling Freedom. Voor het eerst sinds zijn overlijden wordt zijn volledige oeuvre museaal getoond — van rauwe reportages tot nooit eerder geëxposeerde video-installaties: