Oproep aan alle schoolbesturen en ook aan de onderhandelaars van het nieuwe kabinet: zorg voor structurele veiligheid voor LHBT+ leerlingen en personeel.
Door: Siep de Haan. Foto: Tom Feenstra
Paarse Vrijdag. Onderwijs. Veiligheid. Pesten. Vandaag, vrijdag 12 december 2025 vieren we op vele duizenden Nederlandse scholen de Paarse vrijdag. Het is tijd dat alle schoolbesturen in Nederland structureel, zichtbaar en onomkeerbaar kiezen voor veiligheid en gelijkwaardigheid voor LHBT+ jongeren en personeel. Paarse Vrijdag is de dag speciaal in het teken van diversiteit en inclusie op het gebied van regenboogleerlingen en het onderwijspersoneel. Paarse Vrijdag is de dag waarop scholieren en personeel door het dragen van de kleur paars op school hun solidariteit kunnen tonen met lhbt+'ers. Paarse Vrijdag wordt al sinds 2010 gevierd. In 2024 is op 1900 basisscholen en 1000 middelbare scholen (voortgezet onderwijs en mbo) de Paarse Vrijdag gevierd. Het gaat om vele duizenden personeelsleden en honderdduizenden kinderen. Paarse vrijdagen staan onder druk vanwege tegenwerking van ouders of vanwege vernielingen en verstoringen door minder tolerante leerlingen. Paarse Vrijdag wordt daarom georganiseerd omdat scholen nog te vaak geen veilige plek zijn.
Bijna de helft is het afgelopen jaar gepest vanwege hun geaardheid
LHBT+ jongeren zijn minder gemotiveerd op school, ze spijbelen vaker, vallen vaker uit, ze vinden de sfeer in de klas minder prettig en veilig, hebben minder vriendschappen en de band met hun docenten is vaak minder goed. Bijna de helft is het afgelopen jaar gepest vanwege hun geaardheid, gender of identiteit. Bron: Movisie (zie onder voor de link).
De sociale veiligheid van LHBT+ leerlingen staat in Nederland onder toenemende druk. Uit recent GGD-onderzoek blijkt dat gemiddeld 50% van de Nederlandse pubers LHBT+ personen “raar of vreemd” vindt. Bij jongens loopt dit zelfs op tot 70%. Deze cijfers zijn niet alleen schokkend, ze hebben directe gevolgen voor de veiligheid, het welzijn en de ontwikkelkansen van queer leerlingen en werknemers binnen onze Nederlandse scholen. Bron: GGD (zie onder voor de link)
Agelopen jaren rapporteren leerlingen en medewerkers uiteenlopende vormen van discriminatie en onveiligheid
Hoewel veel scholen zichtbaar hun best doen, komen uit de verhalen en ervaringen van leerlingen en personeel te vaak naar voren dat de structurele veiligheid van queer leerlingen en personeel in Nederland nog lang niet vanzelfsprekend is. In de afgelopen jaren rapporteren leerlingen en medewerkers uiteenlopende vormen van discriminatie en onveiligheid:
- Veel leerlingen durven zich niet meer aan te sluiten bij een speciale queer werkgroep op schoolniveau, bekend als GSA, wat staat voor ‘gender sexualtiy allience’
- Verbaal geweld: het scheldwoord “homo” is op veel scholen een dagelijks fenomeen. LHBT+-leerlingen melden soms dat personeel niet altijd ingrijpt omdat ze niet weten hoe dat het beste te doen.
- Fysieke intimidatie: leerlingen worden soms geduwd, bespuugd of in de gang vastgehouden na hun coming-out.
- Het vernielen van zichtbaarheid: posters van Paarse Vrijdag worden van muren getrokken; net als regenboogvlaggen die worden vernield; genderneutrale toiletten worden belachelijk gemaakt.
- Transfobie: trans leerlingen worden soms bespot in groepsgesprekken of uitgescholden na een ingrijpende operatie.
- Zichtbare afwijzing: bij klassengesprekken over genderdiversiteit geeft een aanzienlijk deel van de leerlingen aan “geen trans persoon als vriend te willen”, wat door betrokken leerlingen wordt ervaren als een directe aanval op hun identiteit.
Deze voorbeelden staan niet op zichzelf. Ze vormen een patroon dat in alle onderwijssectoren terugkeert – van vmbo tot gymnasium, van grote stedelijke scholen tot kleinschalige dorpsgemeenschappen.
Tegelijkertijd is duidelijk wat leerlingen wél helpt: zichtbare bondgenoten, duidelijke normstelling, structurele voorlichting, steun van leidinggevenden en de aanwezigheid van een queer netwerk in de vorm van een GSA of vergelijkbare initiatief. Leerlingen benoemen dat één begripvolle docent soms het verschil kan maken tussen zich veilig voelen of zich dagelijks schuilhouden. Ook voor Rob Jetten geldt dat hij een positieve voorbeeld functie kan hebben als eerste Nederlandse gay premier.
Wat kunnen de schoolbesturen in Nederland doen om een veiliger klimaat te bereiken:
- Formuleer binnen de scholengroepen een bestuursbrede norm: discriminatie, homofobie en transfobie worden nooit genegeerd of gedoogd.
- Investeer in structurele voorlichting aan leerlingen over seksuele en genderdiversiteit, in samenwerking met organisaties zoals COC Nederland.
- Train alle personeel in herkenning en interventie bij homofobe en transfobe uitingen.
- Faciliteer GSA’s op iedere school en zorg voor zichtbare, veilige en toegankelijke ruimtes op elke school. Zorg naast Safe Spaces ook voor Brave Spaces waar deze leerlingen hun weerbaarheid leren uiten.
- Zorg voor zichtbare bondgenoten onder leidinggevenden en docenten – hun aanwezigheid heeft aantoonbare impact.
- Monitor veiligheid jaarlijks, inclusief specifieke aandacht voor LHBT+-leerlingen en -medewerkers.
Een school kan pas een plek van leren zijn als het eerst een plek van veiligheid is. De cijfers liegen niet; de signalen van leerlingen evenmin. Gelukkige leerlingen leren beter en gelukkige docenten geven betere lessen.
Het is tijd dat alle schoolbesturen in Nederland structureel, zichtbaar en onomkeerbaar kiezen voor veiligheid en gelijkwaardigheid voor LHBT+ jongeren en personeel.
Siep de Haan is oud-docent in het voortgezet onderwijs. Dit opinieartikel verscheen in kortere versie eerder in de Volkskrant, d.d. 11-12-2025 en wordt met toestemming van de auteur op Gaykrant gepubliceerd.
Bronnenlijst:
- (2024, 23 september). Ervaringen en aanpak van pestgedrag tegenover lhbtiqa+ jongeren in het voortgezet onderwijs. Movisie. Movisie+1
- GGD Amsterdam. (2024). Resultaten Gezondheidsmonitor Jeugd 2023 [Factsheet]. GGD Amsterdam. Open Overheid+1. In 2025 is onderzoek verder geanalyseerd en opnieuw gepubliceerd.
- Herhaling / 2025 updates: in 2024 gepubliceerde GGD-monitoruitkomsten werden in beleidsdocumenten en (lokale) updates in 2025 opnieuw aangehaald en geanalyseerd (bijv. vervolgonderzoeken, gemeentelijke rapporten en handreikingen in 2025 die de trends opsommen). Voor overzichten zie recente handreikingen en feiten-en-cijfers publicaties (Movisie 2025 synthese / handreiking). amsterdam+
- Nederlands Jeugdinstituut (NJi). (z.j.). Een veilige omgeving voor lhbtqia+-jongeren. NJi. Nederlands Jeugdinstituut
- Kamerstukken II. (2024). GGD Gezondheidsmonitor Jeugd 2023 – Kenmerk 2024Z09545. Tweede Kamer der Staten-Generaal. Tweede Kamer+1